“Quả ngọt” khi làm mới tác phẩm sân khấu

Sự sáng tạo này làm nhiều vở diễn cũ được khoác tấm áo mới, qua đó giúp nghệ thuật sàn diễn gần gũi, được khán giả yêu mến hơn.

Vài năm trở lại đây, nghệ thuật sân khấu nước ta luôn thiếu vắng kịch bản mới quyến rũ. Điều này cộng hưởng với khó khăn về cơ sở vật chất, kinh phí dàn dựng nên nhiều hí trường chỉ hoạt động cầm chừng, thậm chí đã có đơn vị tư nhân phải đóng cửa. Trước bối cảnh ấy, nhiều nghệ sĩ đã tìm về những vở diễn cũ nhưng thay đổi về cách bộc lộ, dàn dựng theo hơi thở thời đại để thích hợp với thị hiếu thẩm mỹ người xem ngày nay.

Gần đây, vở kịch nói Tin ở hoa hồng (tác giả Lưu Quang Vũ sáng tác năm 1982) đã được dựng lại bởi NSƯT Chí Trung. Theo đó, Tin ở hoa hồng đã đổi thay từ 71 trang kịch xuống còn 33 trang, từ 17 cảnh xuống còn 9 cảnh, thời lượng rút ngắn còn 90 phút (so với kịch bản gốc 180 phút) để hạp với thời khắc ngày nay và để tập hợp truyền tải thông điệp chính với tiết tấu nhanh hơn. Vở diễn hướng đến đối tượng khán giả thanh thiếu niên, bởi thế sàn diễn được thiết kế có màn hình Led và đồ họa hoạt hình 3D tương trợ trực tiếp bản diễn, các nhóm nhảy với âm nhạc đương đại sôi nổi, trẻ trung. Điều này sẽ tạo nên quang cảnh thích hợp với tâm lý giới trẻ, giúp họ thấy gần gụi hơn và đi đến cùng vở diễn. Nhà báo Lưu Minh Vũ (con trai kịch gia Lưu Quang Vũ) sau khi xem xong bản tổng duyệt Tin ở hoả hồng do NSƯT Chí Trung dàn dựng nhận xét: Bản dựng mới mang hơi thở xã hội đương thời, cách dàn dựng hiện đại với nhiều khối không gian diễn ra liên tục và không bị đứt quãng vì chuyển cảnh. NSƯT Chí Trung san sẻ: “Toàn bộ vở này là hài kịch. Tôi đưa cái gì đó thơ mộng, theo cách của trò con nít nhưng đằng sau đó lại là nỗi đau vì trẻ mỏ đi giải quyết chuyện người lớn. Pháp luật được giải quyết ưng chuẩn trò trẻ em. Đấy là giá trị then chốt của vở diễn mà chúng tôi muốn gửi tới khán giả”.

Cảnh trong vở Tin ở hoả hồng (tác giả Lưu Quang Vũ) được dựng lại theo phong cách mới, công diễn đầu năm 2019.

Trước đó, nhiều tác phẩm sàn diễn cũ đã được khoác tấm áo mới để lại ấn tượng mạnh mẽ với khán giả. Tháng 11/2018, vở Quẫn nức tiếng của cố tác giả Lộng Chương sáng tác năm 1960, NSƯT Trần Lực dựng lại đã đến với khán giả. Vở diễn này trước đó đã đem lại giải Đạo diễn xuất sắc cho NSƯT Trần Lực, giải Bạc cho vở diễn và cho diễn viên trong Liên hoan sàn diễn Thủ đô. Dựng lại Quẫn, NSƯT Trần Lực đã tạo ra một khuân mặt khác, hoàn toàn mới dịch thuật đà nẵng mẻ cho cách làm cũ, đó là ngôn ngữ sân khấu tinh giản, rõ ràng và thậm chí hoang sơ của chủ nghĩa biểu hiện - ước lệ. sàn diễn vở Quẫn mở ra tối giản hết mức, có lúc không thấy đạo cụ gì. Cảnh diễn chính phía trước, đằng sau luôn có lớp người áo đen lột ra “tâm” của nhân vật. Bên cạnh đó, vở diễn có sự tươi mới bằng âm nhạc, yếu tố hình thể và sự báng của lớp diễn viên trẻ. Đặc biệt, ngôn ngữ gần gụi với khán giả trẻ, đôi khi khán giả bật cười với cách dùng từ thời mạng tầng lớp hiện nay. Đạo diễn dùng chiếc hòm đựng vàng thay bục bệ. Hòm đặt giữa sân khấu và trở thành trung tâm câu chuyện, làm nảy những tình huống kịch. Điều này cho thấy Quẫn qua bàn tay đạo diễn của NSƯT Trần Lực khác vở hài kịch nguyên gốc, vì đạo diễn không chú trọng xây dựng các tình huống để gây cười mà tiếng cười bật lên từ ngôn ngữ thoại, điệu bộ, hành động của nhân vật.

ngoại giả, tuồng tích dân gian Nghêu Sò Ốc Hến lừng danh Việt Nam từng được đạo diễn - NSND Lê Khanh làm mới với nhiều sáng tạo. Chủ đề của nó vẫn là sự phê phán thói cửa quyền xã hội cai trị xưa nhưng cũng là tấm gương phản ảnh xã hội hiện tại. Từ những cấu tứ hấp dẫn, hí hước... vở kịch Nghêu Sò Ốc Hến của NSND Lê Khanh có được sự “trẻ hóa” từ đầu đến cuối. Khán giả xem vở diễn này thấy được hình tượng Thị Hến là hiện thân của người phụ nữ Việt Nam hiện đại, sáng ý, ứng biến mọi tình huống rất tinh tế và khôn cùng khôn khéo. Vở diễn này còn tạo ấn tượng mạnh khi sàn diễn được trang hoàng như bức tranh dân gian Việt Nam với manh chiếu, lá sen, con chuồn chuồn...

thực tại trên cho thấy, các nghệ sĩ vẫn đang cố kỉnh làm mới vở diễn cũ để sàn diễn không bị tụt lại trong thời đại văn hóa giải trí nghe nhìn bùng nổ như hiện nay. Việc khoác áo mới cho vở diễn cũ cho thấy các nghệ sĩ trong nghề không ngừng thay thay đổi cách cảm, cách nghĩ, cách nhìn, phản biện và cách phản chiếu hiện thực... để đáp ứng sự kỳ vọng của khán giả. Đặc biệt, một số nghệ sĩ sàn diễn đã biết cách sáng tạo ra những tiếng nói hình thể mới, giàu sức biểu cảm từ kịch bản sẵn có, kết hợp với sáng tạo của các thành phần nghệ thuật và các nguyên tố kỹ thuật đương đại để tạo nên những vở diễn không còn một màu trong cách thể hiện.

Sơn Tùng